HISTORIA KOCIEWIA

 

Najstarsze dzieje regionu są trudne do odtworzenia. Znaleziska archeologiczne mówią jedynie, że ziemia ta była zasiedlona od co najmniej 4-5 tysięcy lat wstecz, w tym przez Prasłowian od około 3,5 tysiąca lat. Ówcześni mieszkańcu regiony okazali się współtwórcą pierwszej, wielkiej kultury słowiańskiej tej ziemi, tzw. kultury wschodniopomorskiej, której najciekawszym reliktem i o największej wartości zabytkiem jest urna twarzowa z Grabowa, przynależna do tzw. grupy kulturowej starogardzkiej. Na Kociewiu był jedyny w Europie ośrodek produkujący urny twarzowe. Niektóre z obecnie używanych przez hafciarki kociewskie wzorów żywcem przypominają ornamenty jodełkowe, rysunki ludzi, koni i sprzętu, występujące na popielnikach spod Grabowa i okolic, i mówiące o wiekowej ciągłości kulturotwórczej.

 

Począwszy od przełomu naszej ery archeologiczne ślady przeszłości wzbogacają się o pierwsze wzmianki pisane, pochodzące od takich autorów, jak no.: Korneliusz Nepos, Pliniusz II Starszy, Klaudiusz Ptolemeusz, geograf bawarski (połowa IX w.) czy niechętni Pomorzanom Gall Anonim (początek XII w.) i Wincenty Kadłubek (około 1150-1223 r.).

 

Natomiast najstarszym dokumentem napisanym na Kociewiu jest akt darowizny dla szpitala św. Jana w Starogardzie, wystawiony w Świeciu w 1198 r. przez "jednego z książąt pomorskich", samodzielnego "z dziada na pradziadów" Grzymisława (ok. 1188 - około 1207). Po nim dzielnicę świecką, po gdańskiej najważniejszą administracyjnie i strategicznie na Pomorzu Gdańskim, zarządzali choć już nie samodzielnie, a w ramach wspólnego senioratu gdańsko - pomorskiego Mściowoj I Mściwuj, Mszczuj, Mestwin, (od 1207-1209 do 1217-1220) urodzony około 1166 r., też "książę na Gdańsku" (1209), Wartysław I Warcisław I, (od 1217-1200 do 1229), syn Mściwoja I, urodzony na przełomie XII-XIII w. też książę na Gniewie i Lubiszewie, Świętopełk (1229 - ok. 1255), też w Gdańsku, oraz Mściwoj II (od około 1255 do około 1273), urodzony około 1220 r. Ten ostatni chętnie, aż do śmierci, przebywał w Świeciu (nawet po odzyskaniu Gdańska w 1273 r.). Stąd miasto to było okresowo stolicą całego Pomorza Gdańskiego. Mściwoj II układem w Kępnie z 1282 r. umożliwił połączenie Pomorza Gdańskiego z Wielkopolską.

 

Siedziba księcia dzielnicowego lubiczewsko - tczewskiego, Sambora II, syna Mściwoja I, urodzonego w początkach XIII w., było Lubiszewo, gdzie się usamodzielnił 1224-1229, a od 1252 r. Tczew (zmarł na Kujawach w 1227 r.). Jego córka Zwinisława - Małgorzata (Dzika) była żoną króla Danii Krzysztofa i regentką tego królestwa.

 

Lud ziemi kociewskiej, położonej na ważnym, a podstawowym dla państwa polskiego znaczeniu, szlaku gospodarczym, lądowym i wodnym Wisły, przez wieki walczył o jego utrzymanie i niezawisłość. Za Mieszka I region wchodził przypuszczalnie w skład państwa polskiego. Być może już wtedy nastąpiło tu przyjęcie chrześcijaństwa, choć zapewne czysto formalne. Potem były okresy usamodzielnienia od Polski, ale i podboju Pomorza przez Bolesława Krzywoustego (początek XII w.), nawet okresowej hegemonii duńskiej (Mściwoj I składa hołd Waldemarowi II, panującemu w latach 1202-1241), wreszcie walk z krzyżakami, wspieranymi przez Niemcy i inne kraje zachodniej, chrześcijańskiej Europy, a na początku XIV w. ostatecznego opanowania przez nich Pomorza Gdańskiego.

 

W wyniku wojny trzynastoletniej region na stałe wrócił do Korony i odtąd losy nierozerwalnie związały się z Polską, choć np. w XVII w. znowu musiał toczyć walki o ujścia Wisły, tym razem ze Szwedami. W okresie Rzeczypospolitej szlacheckiej region brał żywy udział w rozwoju kultury, sztuki, nauki, w nowych prądach filozoficznych itp., o czym świadczą dzieje poszczególnych miast, a nawet wsi.

 

Lata zaboru pruskiego (1772-1920), podobnie jak uprzednio krzyżackiego, wycisnęły na Kociewiakach silne piętno, lecz nie obezwładniły ich i nie pozbawiły cech własnej polskości. Proces repolonizacji Pomorza Gdańskiego okresu międzywojennego oraz renesansu kultury polskiej został zakłócony latami wojny i okupacji hitlerowskiej, okupionej dziesiątkami tysięcy pomordowanych i poległych Kociewiaków. Ale rzeka dolna Wisła, środkiem nurtu której biegła granica Świętopełka Wielkiego (1217-1266) z krzyżakami i która rozdzielała Prusy Królewskie od Książęcych, a w latach 1920-1939 Kociewie od Prus Wschodnich, przestała być zarzewiem wiecznej niezgody narodów.